همه انسان ها ، در هر رتبه و شرایطی، مدیون والدین خویش هستند ، لذا احترام به والدین، حقی است انسانی نه فقط اسلامی؛ حتی به والدینی که کافر باشند ، هم باید احسان کرد. احسان و تکریم به پدر و مادر از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است و خداوند همواره پس از بیان حکم وجوب پرستش خویش ، به احترام و تکریم پدر و مادر اشاره کرده و حکم می کند:
« و اذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لاتعبدون الاالله و بالوالدین احساناً »
قرآن در این آیه ، احسان به پدر و مادر را به عنوان پیمان خداوند با بنی اسرائیل یاد کرده است و هنگامی که از بنی اسرائیل پیمان و عهد گرفتیم ، که جز خدا را نپرستند و به پدر و مادر احترام گذارند و احسان و نیکی کنند.
و نیز در چهار مورد دیگر از جمله در سوره اسراء آیه 23 هنگامی که خداوند به مردمان فرمان می دهد که تنها او را بپرستند، بی درنگ حکم و فرمان احسان و نیکی به پدر و مادر را مطرح می سازد که بیانگر میزان اهمیت و جایگاه احسان به پدر و مادر در پیشگاه خداوند است.
به این معنا که پرستش خدای یگانه و احسان به والدین در کنار هم آمده تا مردمان از جایگاه پدر و مادر آگاه شوند.
- اگر خداوند به عنوان آفریدگار و پروردگار می بایست پرستش شود، پدر و مادر نیز به عنوان واسطه فیض وجود و نعمت های خداوندی بر انسان، باید مورد احترام و احسان قرار گیرند.
از این رو خداوند امور چندی را که می تواند نسبت به خویش و پدر و مادر به جا آورده شود در کنار هم می آورد. به سخن دیگر اگر عبودیت و پرستش کسی غیر از خدا جایز بود آن شخص همان والدین هستند و از آن جایی که چنین امری کفر و شرک است ، خداوند فرمان می دهد ، که به جای پرستش ایشان در حق آنان احسان شود. احسان، برترین حالتی است که پس از پرستش می توان تصور کرد.
به این معنا که احسان مرتبه دوم پرستش است و اگر پرستشی به غیر خدا جایز بوده حکم به آن می شد و چون امکان پذیر نیست مرتبه دوم آن مورد تأکید قرار گرفته است. امور دیگری که جایز است انسان هم نسبت به خدا و هم غیر خدا به جا آورد، خداوند در آیات قرآنی به آنها فرمان داده و از مردمان خواسته است تا آنها را انجام دهند. از این رو در آیه 14 سوره لقمان فرمان می دهد:
ان اشکر لی و لوالدیک؛ از من و پدر و مادرتان تشکر کنید.
امام رضا(علیه السلام) در این باره می فرماید:«خدا امر فرموده به شکرگذاری از خودش و برای والدین، پس اگر کسی والدین را شکر نکند، خدا را هم شکر نمی کند.
برخی از مفسران باتوجه به نکره بودن احسان در آیه 23 سوره اسراء بر این باورند که نکره آوردن به معنای آن است که فرزندان می بایست در همه امور در حق آنان مراعات احسان را بکنند و چیزی را فروگذار نکنند. این حکم قرآنی اختصاصی به مؤمنان نداشته و همه انسان ها را دربرمی گیرد. قرآن به این شیوه دیگرانی را که ایمان به قرآن و خدا ندارند تشویق می کند که حداقل در حق پدر و مادر خویش به حکم وظیفه انسانی، احسان و احترام بگذارند.
امام باقر(علیه السلام) می فرمایند : مو سی بن عمران (علیه السلام) در مناجات خود به خدا وند متعال عرض کرد : « مرا سفارش و مو عظه کن » خداوند متعال سه بار به او فرموند : «اوصیک بی; تو را به (رابطه و یاد) خودم سفارش می کنم.»
مو سی(علیه السلام) عرض کرد : باز مرا مو عظه کن ، خداوند متعال دو بار به او فرمود:
«اوصیک بامّک» تو را به نیکی به مادرت سفارش می کنم » و یک بار فرمو د: « تو را به نیکی به پدرت سفارش می نمایم.» بعضی از دانشمندان ازاین عبارت چنین استفاده کرده اند ، که اگر نیکی به پدر و مادر را سه بخش کنیم ، دوبخش آن از آن مادر است.
احسان و احترام به پدر و مادر با توجه به سنت ها و فرهنگ ها متفاوت است ولی اصولی انسانی است که می توان در همه جا آن را یافت و بدان پای بند بود ، که عبارتند از :
پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) در بیان عظمت و شأن این دو موجود گرانقدر می فرماید: نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش، عبادت است.
مردی از رسول اکرم (صل الله علیه و آله) سؤال کرد، حق پدر بر فرزندش چیست؟
حضرت فرمودند:«پدرش را با اسم صدا نزند و جلو او راه نرود و قبل از او ننشیند و باعث دشنام او نشود.»
روزی امام صادق (علیه السلام) در حال گذر از مسیری بودند ، که ناگهان دیدند ، فرزندی با غرور و تکبّر به فاصله سه قدم از پدر خود جلوتر می رود ، حضرت که این صحنه را دیدند خود را به سرعت به جوان رساندند و فرمودند :
ای فرزند ؛ به اندازه سه قدم که با غرور جلوتر از پدر خود گام بر داشتی ، بدان که خداوند سی سال از عمرت را کوتاه کرد .
حضرت مولای متقیان علی (علیه السلام)می فرمایند: «به احترام پدر و معلمت از جای برخیز، اگر چه پادشاه باشی.»
حجت الاسلام والمسلمین جمّی امام جمعه ی آبادان نقل می کرد:
«یکبار محضر حضرت امام خمینی (ره) در جماران رسیدیم، یکی از مسؤولین مملکتی برای انجام کارهای جاری به خدمت امام رسید، پدر سالخورده اش نیز همراهش بود، وقتی که می خواست حضور امام (ره)برسد، خودش جلوتر از پدر حرکت کرد، پس از تشرف به خدمت امام، پدرش را معرفی کرد، امام نگاهی به آن مسؤول نمود و فرمود:«این آقا پدر شما هستند؟» عرض کرد:آری، امام فرمودند:«پس چرا جلو وی راه افتاده ای و وارد شدی؟»
به این ترتیب مقام ارجمند پدری را گوشزد کرده و درس بزرگ احترام به پدررا به ما آموخت.»
پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) می فرمایند:
«نفرین و نفرین شده است کسی که پدر و مادرش را بزند، نفرین و نفرین شده است کسی که پدرو مادرش را آزار دهد.»
و در جای دیگر می فرمایند:
«بزرگترین گناهان شرک به خدا و آزار دادن پدر و مادر است»
و در همین رابطه امام باقر (ع)می فرمایند:
«آزار دهنده ی پدر و مادر وارد بهشت نمی شود.»
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند :
اگر چیزی کمتر از " اف " وجود داشت، خدا از آن نهی می کرد و این حداقل مخالفت و بی احترامی نسبت به پدر و مادر است، و منظور از این جمله نظر تند و غضب آلود به پدر و مادر کردن می باشد.
اطاعت کامل از پدر و مادر امری است که قرآن بدان فرمان داده و تنها موردی که استثنا شده و شخص می تواند از دستور پدر و مادر اطاعت نکند و با حفظ احترام ایشان از آن سرپیچی کند ، دستور آنها به کفر خداست که در این مورد می توان از حکم و فرمانشان اطاعت نکرد. امّا در همه موارد دیگر می بایست ، از ایشان اطاعت کرد و فرمان برد.
در روایت اهل بیت(علیهم السلام) احترام به پدر و مادر و احسان به ایشان به معنای برخورد نیکو و رسیدگی به نیازهای آنان پیش از درخواست، و ابراز قول کریم به معنای طلب مغفرت آمده است.
تعبیر جناح الذل نیز نگاه با رأفت و رحمت و دوری از نگاه های تیز و تند و بلند نکردن صدا و بالا نبردن دست و پیش نیفتادن از آنان معنا شده است. بر جای بلند و برتر نشاندن از دیگر روش های تکریم و احسان به پدر و مادر و احترام نهادن به آنان است که از آیه 10 سوره یوسف می توان آن را به دست آورد.
می فرماید: خداوند با خشنودی والدین خشنود می شود و با خشمگین شدن والدین خشمگین می گردد و این نشان دهنده توجه و عنایت ویژه پروردگار نسبت به مقام و منزلت والدین می باشد.
همچنین پیامبر عظیم الشأن درباره رفتار خداپسندانه با والدین می فرماید:
هر که روز را آغاز کند و در کار پدر و مادر خویش مطیع خدا باشد[و چنان که خدا می پسندد با ایشان رفتار کند]، دو در بهشت بر او گشوده باشد.
و نیز رسول خدا (صل الله علیه و آله) درباره پی آمد ناسپاسی پدر و مادر فرموده است :
پیامبر(صل الله علیه و آله) مهر و رحمت حضرت محمد(صل الله علیه و آله) در رابطه با جایگاه و مقام پدر و مادرچنین می فرمایند:
چهار کس را خداوند به بهشت در نیاورد و از نعیم آن به وی نچشاند: شراب خوار، رباخوار، آن کس که مال یتیم به ناحق خورد ،آن کس که پدر و مادر از او ناخشنود باشند.
ایشان در حدیثی دیگر«دو چیز را خداوند در این جهان کیفر می دهد: تعدی [ستم به دیگری]وناسپاسی با پدر و مادر »و باز پیامبر (صل الله علیه و آله)رأفت و رحمت، از عشق به مادر چنین می فرماید :
«هر که پیشانی مادر خویش را ببوسد، از آتش جهنم مصون شود.»
رسول اعظم (صل الله علیه و آله) درباره قطع رابطه با پدر می گوید:
«دوستی پدر خویش را حفظ کن و رشته آن را مَبُر ؛ زیرا [در این صورت] خداوند نور تو را خاموش می کند.»
همچنین می فرماید: «هر که از روی مهربانی به چهره پدر و مادر خویش نگاه کند، خدا به پاداش آن، برای وی حج مقبول نیکویی رقم می زند.»
قال رسول الله (صل الله علیه و آله) :
« یاتی علی النّاس زمانٌ ، یجفوُا الرّجلُ والدیه و یبرُّ صدیقه »
برای مردم روزگاری می رسد که ، فرزند (انسان ) به پدر و مادرش جفا می کند .، ولی با دوستانش از راه وفا و صفا وارد می شود.
البته این افراد بدانند، که امام زمان (عجل الله الفرجه) از ایشان راضی نیست .
آیا تقابل با والدین جایز است ؟
یکی از مسائل روز جامعه و سئوالات جوانان ، در مورد نوع رفتار با والدین می باشد ، اعم از اینکه والدین خوب ، بد اخلاق ، معتاد و غیره باشند ، در این صورت وظیفه ما چیست ؟
رسول اکرم (صل الله علیه و آله) می فرمایند :
سه چیز است که احدی حق تخلف و سر پیچی از آن را ندارد .
1- نیکی به پدر و مادر خواه مسلمان باشند یا غیر مسلمان
2- وفاء به عهد خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا غیر مسلمان
3- اداء امانت خواه صاحب امانت مسلمان باشد یا غیر مسلمان
یکی از مهمترین عوامل موفقیت در زندگی و سلوک الی الله رضایت پدر و مادر از فرزند است . که سهل انگاری در این مسئله باعث بی برکتی و تنزل انسان در دنیا و آخرت خواهد شد. و در این مسئله هیچ فرقی بین والدین خوب و بد نیست . ایشان در مقابل اشتباهات خود در زندگی و ظلم به فرزندان در هر مرتبه که باشد ، به خداوند متعال پاسخگو خواهند بود ولی فرزندان اجازه محاکمه، برخورد ، بی احترامی و غیره را ندارند چرا که درنزاع بین فرزند و والدین قطعاً متضرر فرزند خواهد بود و این مسئله ، یک مسئله عقلایی است .
اگر قرار باشد ، فرزندان در مقابل والدین خود بایستند ، اولین پیامد این تقابل بوجود آمدن باب بی احترامی در خانواده خواهد است و دومین پیامد آن ایجاد یک نوع تسلسل حرمت شکنی در نسل های بعدی است یعنی فتح البابی می شود برای اینکه نوه و نتیجه هم در این گردونه قرار گیرند لذا اسلام ، برای مقابله با این ساختارشکنی اجازه هیچگونه بی احترامی را به فرزندان نمی دهد.
اتفاقاً یکی از مهمترین علل رشد و عدم رشد انسان در مسیر زندگی در تمام ابعاد اعم از مالی ، خانوادگی و تحصیلی و غیره به همین قضیه یعنی نوع رفتار با پدر و مادر و رضایت و عدم رضایت ایشان بر می گردد .نیکی به والدین فرزند را از فرش به عرش می برد و مقابله با آنان ، انسان را از بالا به پایین می آورد.
به هر حال تکریم و احترام به پدر و مادر امری است که بیش از هر کار دیگری بدان تأکید شده و نمی توان از آن چشم پوشید. نادیده گرفتن و بی احترامی به ایشان در این دنیا موجب می شود ، تا شخص گرفتار مصیبت ها و بلایا گردد و خیر و برکت از زندگی او برود و در آخرت نیز خوار و ذلیل شود.
فرزند در هر موقعیتی که هست، باید فروتن باشد و کمالات و پیروزی های خود را به رخ والدین نکشد ، بلکه قدردان زحمت های آنها باشد و از روی معرفت بداند که همه آنها را مرهون گذشت و فداکاری پدر ومادر خویش است .
تواضع در برابر والدین باید عاشقانه و از روی مهر و محبت باشد، نه ظاهری و ساختگی یا برای دستیابی به امکانات مادی آنها .
فرزند باید از خداوند متعال برای پدر و مادرش رحمت بخواهد.
نیکی و احترام به پدر و مادر و راضی و خشنود نمودن آنان، آثار و فواید بسیار مهم و ارزنده و سعادت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت . در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:
خشنودی خداوند یکی از مهم ترین نتایج نیکی و احترام به والدین است چنان که امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «حسن سلوک و نیکی به والدین از حسن شناخت و معرفت عبد به خداوند تعالی است، زیرا هیچ عبادتی انسان را به سرعت نیکی به پدر و مادر به خشنودی خداوند تعالی نمی رساند آن هم احسانی که محض تحصیل رضای پروردگار باشد.»
بدین جهت خداوند در سوره اسراء بعد از آنکه انسان را به نیکی کردن و احترام به پدر و مادر دستور می دهد، می فرماید: «پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاه تر [از خودتان]است. اگر صالح باشید، قطعاً او آمرزنده توبه کنندگان است.»(اسراء/25)
بنا بر این از آنجا که گاهی در باره حفظ حقوق پدر و مادر و احترام آنها و تواضعی که بر فرزند لازم است ممکن است لغزش هایی پیش بیاید که انسان آگاهانه یا ناآگاه به سوی آن کشیده شود . چنانچه بلافاصله پشیمان شود و در مقام جبران برآید، مسلماً مشمول عفو خدا خواهد شد.
یکی دیگر از آثار احترام به والدین، طولانی شدن عمر انسان است . پیامبر(صل الله علیه و آله) در این باره می فرماید: « ای فرزند آدم! به پدر و مادرت نیکی کن و صله رحم داشته باش تا خداوند، کارت را آسان و عمرت را طولانی بگرداند ، پروردگارت را فرمان ببر تا خردمند به شمار آیی و از او نافرمانی نکن که نادان شمرده می شوی.» همچنین می فرماید:«در آنچه خدای متعال در «الواح» به موسی(علیه السلام) داد، از جمله چنین بود:... مرا و پدر و مادرت را سپاسگزاری کن، تا تو را از نابود شدن ها حفاظت کنم و اجلت را به تأخیر بیندازم و به تو زندگی ای پاک ببخشم و تو را از این زندگی به سوی بهتر از آن، ببرم.»
امام باقر (علیه السلام) نیز با تحسین کسانی که والدین خود را مورد احترام و نیکی قرار می دهند می فرماید: «خوشا به حال کسی که به پدر و مادر خود نیکی کند، زیرا خداوند بر عمر او می افزاید. »
خداوند متعال «رزاق» است؛ تمامی موجودات بر سفره لطف و احسان او حضور دارند و از نعمت های او چه مادی و چه معنوی بهره مند می شوند. وظیفه ما در قبال این همه نعمتی که خداوند به ما عطا کرده این است که همیشه و در همه حال سپاسگزار او باشیم. در حقیقت شکر نعمت عامل بسیار مؤثری در افزایش نعمت ها و الطاف الهی است که خداوند با صراحت بدان اشاره فرموده است: « و پروردگارتان اعلام کرد که اگر مرا سپاس گویید، بر نعمت شما می افزایم و اگر کفران کنید، بدانید که عذاب من سخت است.»
پدر و مادر نیز از جمله بزرگترین نعمت هایی هستند که خداوند به بندگانش ارزانی داشته است و باید خدا را به خاطر وجود این نعمت های گرانقدر شاکر بود .
مرگ یک رخداد طبیعی در زندگی انسان است و در روایتی از امام رضا(علیه السلام) به عنوان یکی از وحشتناک ترین مراحل زندگی انسان معرفی شده است. در حالی که مرگ برای انسان مؤمن و صالح آسان و بنا به سخن امام علی(علیه السلام) ارزشمندترین هدیه برای او می باشد آن جا که فرمود: «أفضل تحفة المومن الموت»
خداوند در قرآن کریم در وصف مرگ پرهیزگاران می فرماید: «همانها که فرشتگان [مرگ]روحشان را می گیرند در حالی که پاک و پاکیزه اند به آنها می گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالی که انجام می دادید!»(نحل/32)
امام صادق(علیه السلام) راحتی در هنگام مرگ و آسان شدن سکرات موت را از دیگر آثار احترام و نیکی به والدین برشمرده و می فرماید: «کسی که دوست دارد خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان سازد، نسبت به خویشان و نزدیکان و پدر و مادرش نیکوکار باشد و اگر چنین کند خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان می کند»
از جمله آثار اخروی که در نتیجه احترام به پدر و مادر برای انسان حاصل می شود ،رسیدن به بهشت و بهره مندی از نعمتهای فراوان آن است.
خداوند در قرآن سعادت و شقاوت انسان را بسته به اعمال او می داند و برای هر یک از اعمال انسان درجه و مرتبه ای قرار داده است: «برای هر یک برابر اعمالی که انجام داده اند درجاتی است، که پروردگار تو از آنچه می کنند غافل نیست.»(انعام/132)
اگر احترام به پدر و مادر در نزد خدا در مرتبه ای بسیار بالا قرار دارد، پس چه پاداشی بهتر و ارزشمندتر از بهره مندی از بهشت و درجات بالای آن برای انسان می تواند وجود داشته باشد؟
امام باقر(علیه السلام) در مورد مؤمنان برخوردار از جایگاه والای بهشتی می فرماید: «اگر مؤمنی چهار ویژگی در خود داشته باشد خداوند او را در بالاترین و شریف ترین جایگاه قرار خواهد داد: کسی که یتیمی را پناه داده و بر او پدرانه نظر افکند، کسی که ضعیفی را مورد ترحم قرار دهد و در حد کفایت به او کمک کند، کسی که به والدین خود انفاق و با آنان مدارا کند، و[آن که]به ایشان نیکی کرده واز نگران ساختن آنها اجتناب نماید.»
یکی از پیامدهای نیک احترام به والدین، همنشینی با نیکان در آخرت است. بزرگترین آرزو و خواسته اهل ایمان، همنشینی با «ابرار» چه در دنیا و چه در آخرت است . آنان از خدا می خواهند که با نیکان بمیرند و با ایشان محشور شوند: «پروردگارا! گناهان ما را بیامرز و زشتی های ما را بپوشان و ما را با نیکان بمیران.»
کسی که به خدا ایمان داشته باشد، برای جلب رضایت خدای متعال و برخورداری از فضل و رحمت الهی تمام سعی و تلاش خود را به کار می گیرد و با اعمال شایسته ،راه رسیدن به رستگاری را می پیماید . یکی از آن اعمال نیک، احترام به پدر و مادر است که سعادت آخرت و همنشینی با نیکان را به دنبال خواهد داشت .
پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) در بیان نیکی به پدر و مادر و نتیجه آن در آخرت و روز قیامت می فرماید: «کسی که برای پدر و مادرش حج انجام دهد و یا بدهکاری آنها را بپردازد، خداوند او را در روز قیامت با نیکان بر می انگیزد.»
انسان موجودی است که ،همیشه به خداوند محتاج است و همواره در تمام کارها باید به او متوسل شود و از او کمک بخواهد . دعا بهترین وسیله ارتباط بین خدا و انسان است . خداوند بزرگ بندگان خود را به دعا کردن سفارش نموده و وعده استجابت به آنان داده است. چنانکه درسوره بقره می فرماید: «دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می خواند، پاسخ می گویم.»
البته خداوند متعال برای دعا و استجابت آن و همچنین برای درخواست کنندگان آن شرایطی قرار داده است که باید به آن شرایط عمل نمود. در این خصوص پدر و مادر از جمله کسانی هستند که دعایشان در حق فرزندان خوش رفتار مستجاب می شود .
در اهمیت دعا برای فرزندان همین بس که حضرت امام سجاد(علیه السلام) در صحیفه سجادیه، دعای 25 را به فرزندان خود اختصاص می دهد و از خداوند نیک بختی آ نها را می خواهد.
امام صادق(علیه السلام) در اهمیت دعای والدین در حق فرزندان می فرماید: «خداوند دعای سه کس را رد نخواهد کرد: دعای پدر در حق فرزند در هنگام نیکی به او، دعای پدر بر ضد فرزند(نفرین) هنگامی که مورد عاق او واقع شود و دعای مظلوم بر ظالم.»
والدین از نظر اخلاقی و تربیتی بر فرزندان خود تأثیر زیادی دارند. پدر و مادر اولین کسانی هستند که فرزندان در تمام مراحل زندگی،آنها را به عنوان الگوی خود قرار می دهند.
بنا بر این کسی که انتظار ادب و معرفت و حق شناسی از فرزندانش دارد، باید همین حالت را نسبت به پدر و مادر خودش و بزرگترها نشان دهد، تا کوچکترها هم از او بیاموزند.اگر کسی پدر و مادرش را احترام کرد نتیجه آن را در احترام فرزندانش به خود خواهد دید. اگر فرزند ببیند که پدر و مادرشان نیکی به والدین را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و به آن اهتمام می ورزند، او هم نسبت به آنان چنین خواهد کرد.
امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند.»
نویسنده : مصطفی حاجی امیری
منابع :
1- قرآن کریم
2- اصول کافی ج2 ص715 تا 316
3- روزگار رهایی - ص 710
4- کتاب مقام پدر و مادر در اسلام - تالیف زینالعابدین احمدی و حسنعلی احمدی از سوی انتشارات میثم تمار
5- گفتار فلسفی - کودک ص 13
6- همان، ج15، ص178، ح21.
7- شعب الایمان، ج4، ص397، ح5530.
8- کنز العمال، ج16، ص445، ح45350
9- همان، ص 467، ح4548
10- همان،ص464، ح4545
11- همان، ص462، ح45442.
12- طبری المعجم الاوسط، ج8، ص279، ح8633.
13- مشکوه الانوار، ص162.
14- تفسیر نمونه/ج12،ص79
15- بحارالانوار/ج71/ص65
16- محدث نوری/ مستدرک الوسائل/ ج9/ ص152
17- بحارالانوار، ج76، ص355، ح21
18- مستدرک الوسایل، ج15، ص193، ح19.
19- وسایل الشیعه، ج6، ص317، ح10.
20- همان، ج15، ص220، ح1.
21- مستدرک الوسایل، ج15، ص203، ح20.
22- داستان دوستان، ج اول، داستان 107، ص161
اگــر امر بـه معروف هم می خواهی بکنــی خیلی آهستــه ،
مثل آینــه باش . آینــه داد نمی زنــد یقه ات بَــد است.
وقتـی روبــروی آینــه می ایستی جیــغ نمی کشد
بگویــد چــرا موی سرت اینجوری است ؟
خیلی سکوت محض است، آهستــه هیـچ کس خبــر دار نیست،
جز تــو و آینــه ...
علامه حسن زاده آملی
در خصوص آگاهی از خطرات فضای مجازی
آنچه باید از اعتیاد به اینترنت بدانید؛
وب 5-گردی، یک مکانیسم برای آشنایی با مشکلات روان شناختی
استفاده مفرط از اینترنت در بسیاری از موارد نشانه یک مشکل ریشه دار است که فرد مبتلا به اعتیاد اینترنتی باید مسائلی را که از آن ها طفره می رود را پیدا کرده و علل ریشه ای این مشکلات را درمان کند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صدای سلامت اعتیاد به اینترنت امروزه تبدیل به یک معضلی شده است که هم فرد مبتلا گاهی از آن رنج می برد و هم فشارهای سنگینی را روی خانواده ها می آورد. امروزه مانند چند سال گذشته کسی نمی تواند منکر اصطلاح "اعتیاد اینترنتی" شود. چرا که تا چند سال پیش عده ای منکر این امر بودند و این خطرات تکنولوژی را جدی نمی گرفتند اما حال با پیشرفت امکانات و در دسترس بودن خدمات فناوری اطلاعات، اعتیاد اینترنتی به سرعت در حال شیوع است. امروزه 600 میلیون معتاد اینترنتی در دنیا وجود دارد که غرب آسیا بیشترین آمار را از آن خود ثبت کرده است. تحقیقات نشان داده که از هر 10 کاربر اینترنت، یک نفر به فضای مجازی اعتیاد شدید دارد، این بدان معناست که آن ها قادر به کنترل نحوه استفاده خود از اینترنت نیستند؛ با این آمار 61 درصد از مردم کل جهان و 73 درصد از نوجوانان به اینترنت اعتیاد دارند.
اعتیاد به اینترنت مانند اعتیاد به قمار، اعتیاد به حرف زدن، اعتیاد به تلفن همراه، اعتیاد به تلویزیون و اعتیاد به خوردن از دسته وابستگی های رفتاری است. این نوع اعتیاد هم مثل سایر اعتیادها، نشانه های خاص خودش را دارد. متخصصین هم با توجه به همین نشانه ها آزمون های تشخیص اعتیاد را تهیه می کنند. ما در اینجا به برخی از این نشانه ها اشاره می کنیم.
شخص دارای اعتیاد به اینترنت بر روی میزان وقتی که به اینترنت اختصاص می دهد کنترلی ندارد. یعنی قادر نیست که استفاده خود را از اینترنت متوقف یا محدود کند. چنین شخصی همیشه به خود یا دیگران قول می دهد که استفاده از اینترنت را متوقف ساخته و یا کاهش دهد. ولی در عمل قادر به این کار نیست و همیشه قولش را زیر پا می گذارد.
فرد معتاد به اینترنت با دیگران صادق نیست و همیشه راجع به زمانی که به اینترنت اختصاص می دهد و یا نسبت یه نوع فعالیت هایش به اطرافیان دروغ می گوید.
این افراد به خاطر این که زمان زیادی را به اینترنت اختصاص می دهند پیامدهای منفی را هم برای خودش و هم برای نزدیکان و خانواده به ارمغان خواهد آورد.
شخص معتاد که از طریق اینترنت با دیگران ارتباط برقرار می کند، به طور معمول این کار را به صورت بی نام و با یک نام مستعار انجام می دهد. در این گونه ارتباطات فرد هیچ گونه ملاحظه ای که افراد در ارتباطات واقعی با یکدیگر دارند را رعایت نمی کند و این عامل باعث می شود اخلاق و ارزش هایش به مخاطره بیفتد.
این دسته از افراد برای کامپیوتر در زندگی روزانه خود ارزش فوق العاده ای قائل می شوند. هر چند که اطرافیان نسبت به استفاده از کامپیوتر نظری مخالف با نظر وی داشته باشند. شخص وجود مشکل را انکار کرده و اعمال خود را همواره توجیه می کند.
هر وقت چیزی باعث محرومیت فرد از اینترنت شود و یا دسترسی او را به اینترنت محدود سازد، احساس افسردگی یا اضطراب و نا امیدی به فرد دست می دهد.
هنگامی که فرد از کامپیوتر استفاده نمی کند، تماسل و شیفتگی زیادی به کامپیوتر یا فعالیت های وابسته به کامپیوتر از خود نشان می دهد. فرد معتاد به اینترنت موقعی که مشغول انجام کارهای دیگری مانند شام خوردن، کار روی یک پروژه و ... است، دائماً به کامپیوتر، اینترنت و سایر فعالیت های وابسته به آن فکر می کند.
افراد معتاد به اینترنت در زندگی با مشکلات مالی زیادی روبرو می شوند که همه این مشکلات ناشی از هزینه های صرف خرید سخت افزارهای کامپیوتری، اینترنت، تلفن و یا هزینه های دیگر که مرتبط با کامپیوتر باشد می شوند.
* پیامدهای اعتیاد به اینترنت
به هر حال هر فردی که این نشانه ها در او یافت شود به نوعی می تواند گفت به اینترنت معتاد است و ناچار است که این اعتیاد خود را جدی بگیرد و تا کلمه پیامدهای اعتیاد می آید به یاد خسارات مواد مخدر نیفتیم. این طور نیست و باید بدانیم که این نوع اعتیاد هم پیامدهای ناگواری را می تواند برای فرد داشته باشد. با برخی از این پیامدها آشنا شوید:
کاربران معتاد به اینترنت 30 تا 50 ساعت در هفته را به اینترنت اختصاص می دهند. الگوهای خواب این افراد به هم می خورد و شب و روز برایشان معنایی ندارد. برای رفتن به مدرسه و دانشگاه و محل کار با کمبود خواب مواجه می شوند که این بی خوابی بر عملکردهای شغلی و تحصیلی تأثیرات منفی دارد.
معمولاً از کافئین ها استفاده می کنند تا بر خواب خود غلبه کنند. نشستن های طولانی مدت فرد پشت کامپیوتر منجر به کاهش حرکات ورزشی مناسب شده و خطرپذیری فرد را در برابر امراض مچی، و ضرب دیدگی پشت و یا خستگی چشم را افرایش می دهد.
افراد معتاد به اینترنت وقت کمتری از زندگی خود را به خانواده، فرزند و مردم اختصاص می دهند. روابط زناشویی فرد معتاد به اینترنت سرد و بی روح است و مسئلیت ها و وظایف خود در خانه را به خوبی انجام نمی دهد. این افراد مانند افراد معتاد به مواد مخدر سعی می کنند که اعتیاد خود را مخفی نگه دارند.
* درمان اعتیاد به اینترنت
برای اوقاتی که به اینترنت اختصاص می دهید یک برنامه کامل با محدودیت زمانی داشته باشید. وادار کردن خود به دور ماندن از اینترنت برای روزهای متوالی را فراموش نکنید. قرار دادن پیامدهای معنادار(نه مضر) برای مواقعی که از گفته خودتان پیروی نمی کنید هم مناسب است. به جای گذراندن وقت در اینترنت، خودتان را وادار به انجام کارهای دیگری نمائید. آموختن اینکه چگونه از منابع سالم لذت ببرید را تجربه کنید و این منابع را جایگزین اینترنت کنید. تا موقعی که در این راه ها موفق نشدید از دیگران هم کمک بگیرید و از قرار گرفتن در محیط هایی که ممکن است باعث بازگشت رفتارهای اعتیاد آور شما شوند پرهیز کنید. در کنار این مسائل به برخی از مهم ترین روش های درمانی هم توجه ویژه ای داشته باشید:
فرد باید خودش بفهمد که زیادتر از حد از اینترنت استفاده می کند و برای کاهش این مصرف روال عادی زندگی خود را باید تغییر دهد. این دست از افراد برای موقعی که به خانه می رسند و می خواهند کامپیوتر را روشن کنند، کارهای دیگری را جایگزین این کار کنند. از ساعت هشدار دهنده برای تنظیم وقت استفاده از اینترنت استفاده کنید تا زمان از دستتان نرود. عضو باشگاه شوید، به مسافرت های کوتاه مدت بروید، یک برنامه تمرینی را آغاز کنید و روش های لذت بردن از مطالعه کتاب را یاد بگیرید.
در کنار این که کتاب دوست خوب همه انسان هاست، یک دوست خوب از جنس انسان ها هم برای خودتان داشته باشید و با او هم صحبت شوید.
در بسیاری از موارد استفاده مفرط از اینترنت، نشانه یک مشکل ریشه دار است. وب گردی در اینترنت و اتاق های چت یک مکانیسم برای کنار آمدن با احساس پوچی، خود تردیدی و سایر مشکلات روان شناختی است. فرد مبتلا به اعتیاد اینترنتی باید مسائلی را که از آن ها طفره می رود را پیدا کرده و علل ریشه ای این مشکلات را درمان کند. هیچ نقطه مبهی برای کسانی که این ریشه ها در خود پیدا می کنند در خصوص مراجعه به روان شناس وجود ندارد و حداقل برای کمک به خودتان که سرمایه خانواده خود هستید این کار را بکنید.
* اعتیاد جنسی سایبری
در تشریح اعتیاد به اینترنت یک زیر شاخه مهمی وجود دارد که از آن به عنوان اعتیاد جنسی اینترنتی یاد می شود. این نوع اعتیاد در جهان بیشتر با نام اعتیاد جنسی سایبری(Cybersex addiction) مطرح شده است. در این حالت فرد از طریق فعالیت های جنسی مجازی اثرات فوق العاده وخیمی را روی شرایط فیزیکی، ذهنی، اجتماعی و اقتصادی خود به بار می گذارد. خواندن داستان های برانگیخته کننده جنسی، مشاهده و دانلود فیلم های پورنوگرافی، فعالیت های آنلاین جنسی در اتاق های گفتگو، روابط مجازی جنسی، خود ارضایی در هنگام انجام فعالیت های آنلاین برای برانگیختگی جنسی، جستجو برای یافتن شرکای مجازی جنسی و جستجوی اطلاعات درباره فعالیت های جنسی همگی نمود هایی از اعتیاد جنسی سایبری است.
بر اساس تحقیق دکتر جسی ام. کرازبی در امریکا، تماشای پورنوگرافی در اینترنت به دلایل مختلف شخصیتی و اجتماعی میتواند مخاطره آمیز باشد؛ از جمله این که فرد به جای برقراری ارتباط با دیگران زمان زیادی را صرف تماشای محتواهای پورنوگرافی می کند. در این حالت افراد ممکن است حالاتی از افسردگی، انزوای اجتماعی، از دستدادن شغل، کاهش فعالیت و آثار نامطلوب اقتصادی را به عنوان نتایج تماشای محتواهای پورنوگرافی در اینترنت، بر روی زندگی شخصی و اجتماعی خود گزارش دهند.
اعتیاد به اینترنت دریای وسیعی که ما تنها سرشاخه برخی از عوارض آن ها را برای شما بازگو کردیم.
پس بیشتر مراقب خود و فرزندان خود باشید و آن ها را در اقیانوس مجازی تنها نگذارید، شاید غرق شوند.
افراطی گری دینی
مردم فریب این پیامکهای به ظاهر مذهبی را نخوردند*
مثال اول/ ختم شش میلیون صلوات تقدیم به شیرخوار امام حسین...سهم شما شش صلوات و ارسال به شش عاشق حسینی. لطفا قطع کننده زنجیره نباشید*
مثال دوم/تا پیام را دیدی هشت بار بگو یا ابوالفضل وبرای هشت نفر بفرست. همین الان خبر خوشی میشنوی و*
، مثال سوم /...نذر صلوات گرفتیم واسه امام* سهم شما فلان اندازه اگر انجام نمیدهید خبرم کنید تا مدیون نشوید...(و مثالهای دیگر)
:نظر مراجع تقلید
:آیت الله صافی گلپایگانی
به طور کلی این پیامها باید مدرک صحیح شرعی داشته باشد و در غیر این صورت ارسال آنها برای دیگران جایز نیست و باید از آنها جلوگیری شود.
:مقام معظم رهبری
هیچکدام ازاین پیامها واقعیت واعتباری نداردوحرام است
آیت الله مکارم شیرازی
هیچکدام از این امور اعتباری ندارد و سزاوار است مردم به این کارها دامن نزنند
آیت الله موسوی اردبیلی
اینگونه نوشته ها اعتبار ندارد
آیت الله سیدعزالدین حسینی زنجانی
...انتشار بعضی از این پیامها موجب وهن شریعت و دین میشود و لذا جایز نیست و هیچگونه الزام شرعی هم در تکثیر متوجه دریافت کنندگان نیست.
قابل توجه کسانی که می گویند برای چند نفر بفرستید تا حاجت بگیرید *
هنرى لیونر (فقیه دینى اسرائیل) : ما با طراحى پیامهاى فارسى و آوردن نام پیامبر و ائمه درپیامها مینویسیم آنرا براى 10 نفر بفرست تا معجزه ببینى !
با گذشت زمان مسلمانان میبینند خبرى از معجزه نیست پس آنرا خرافات تلقى کرده و اینگونه ایمانشان را کم کم ازدست میدهند.
[ مردم باید از ارسال این پیامها خوددارى کنند تادشمنان نتوانند با توسل به اهل بیت دست به گسترش باورهاى خرافى و در نهایت سست کردن باورهاى دینى بزنند ]*
منبع : تبیان
سوال: چگونه می توانیم عملکرد مغز را بالا برده
و تمرکز ذهنی خود را افزایش دهیم؟
پاسخ: مغز بر خلاف دستگاههای دیگر با استفاده بیشتر فعال تر
می شود. یکی از مواردی که عملکرد مغز را افزایش می دهد
فرایند یادگیری است.یادگیری را به عادتی روزانه تبدیل کنید.
یادگیری در این دنیای مدرن تنوع فراوانی دارد.
شما می توانید از کتابهای متنوع، دوره های صوتی،
فیلم های آموزشی و... استفاده کنید.
مواردی که عملکرد مغز راکاهش می دهد:
*مصرف الکل *مصرف دخانیات *پرخوری * کم خوابی
*تنفس مواد سمی *صرف بیش از حد قهوه *شکر
*نگرانی بیش از حد *فعالیت کم بدنی * نوشابه های انرژی زا
خانم زایگارنیک- دانشمند و روانشناس-آزمایش جالبی انجام داد
که نتیجه این آزمایش « اثر زایگارنیک» نام گرفت.
این روانشناس افراد مختلف در رده های سنی مختلف را
به دو گروه تقسیم کرد
و برای گروه اول یک فیلم سینمایی خیلی جالب و جذاب پخش کرد
و اجازه داد این افراد تا آخر، فیلم را نگاه کنند.
در آزمایشی دیگر برای گروه دوم همان فیلم پخش شد
ولی به مخاطبان اجازه داده نشدبخش آخر فیلم را ببینند.
یعنی در جایی که همه انتظار داشتند ببینند چه اتفاقی می افتد
پخش فیلم متوقف شد.
بعداز چند روز این دو گروه دعوت شدند و در مورد جزئیات فیلم از آنها سوالاتی پرسیده شد. جالب است گروه دوم که فیلم را تا آخر ندیده بودند جزئیات بسیار بیشتری را به خاطر داشتند.
بنابراین اگر درست زمانی که مغز توقع دارد اطلاعاتی را دریافت کند،
دریافت اطلاعات متوقف شود،ذهن بیشتر درگیر موضوع می شود
و نمی تواند این موضوع را فراموش کند.
همین اتفاق باعث می شود مرتب به آن موضوع فکر کنیم
وتمرکز ذهنی ، سخت تر می شود.